Hội thảo “Chiến lược TOD toàn thành phố: Kinh nghiệm quốc tế và đề xuất cho TP. Hồ Chí Minh” – Hướng tới đô thị thông minh, bền vững và đáng sống

Định hình tương lai phát triển đô thị TP. Hồ Chí Minh dựa trên giao thông công cộng

Ngày 17 tháng 01 năm 2024, trong khuôn khổ Hội thảo quốc tế về phát triển hệ thống đường sắt đô thị Hà Nội và TP. Hồ Chí Minh, PGS.TS. Vũ Anh Tuấn, Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Giao thông Việt Đức (VGTRC), đã trình bày tham luận “Chiến lược TOD toàn thành phố: Kinh nghiệm quốc tế và đề xuất cho TP.HCM”.
Bài trình bày tập trung vào mô hình phát triển đô thị định hướng giao thông công cộng (Transit-Oriented Development – TOD) – được xem là giải pháp chiến lược giúp TP.HCM phát triển bền vững, giảm ùn tắc giao thông và tối ưu hóa sử dụng đất đô thị.

TOD – Hướng phát triển tất yếu của các siêu đô thị hiện đại

Theo PGS.TS. Vũ Anh Tuấn, TOD toàn thành phố là chiến lược quy hoạch đô thị dựa trên sự phối hợp chặt chẽ giữa phát triển hạ tầng giao thông công cộng (đặc biệt là metro) và quy hoạch sử dụng đất hỗn hợp mật độ cao xung quanh các nhà ga.
Mục tiêu của mô hình này là hình thành môi trường đô thị sống tốt, hiệu quả và bền vững, nơi người dân có thể dễ dàng tiếp cận nhà ở, việc làm, giáo dục và dịch vụ xã hội trong bán kính 500–800m quanh ga metro.

Theo tiêu chuẩn quốc tế, một chiến lược TOD toàn thành phố hiệu quả cần đạt các chỉ tiêu sau:

• ≥ 40% dân số sống trong khu vực hấp dẫn (500m quanh nhà ga),

• ≥ 60% dịch vụ công nằm trong vùng này,

• Mật độ mạng lưới đường sắt đô thị ≥ 30 km/triệu dân,

• Thị phần giao thông công cộng ≥ 50% tổng số chuyến đi hàng ngày.

Đây là định hướng phù hợp với tầm nhìn TP.HCM trở thành “thành phố của con người”, lấy giao thông công cộng làm hạt nhân phát triển.

Kinh nghiệm quốc tế và bài học cho TP. Hồ Chí Minh

Nhiều thành phố lớn trên thế giới như Hồng Kông, Tokyo, London, Paris hay Thượng Hải đã thành công khi triển khai TOD cấp đô thị và cấp vùng, nhờ quy hoạch tập trung xung quanh các tuyến metro và khai thác hiệu quả quỹ đất.
Đặc biệt, Hồng Kông là ví dụ điển hình với mô hình “Rail + Property”, trong đó hệ thống metro và phát triển bất động sản được tích hợp để tự tạo nguồn lực đầu tư và tái đầu tư cho hạ tầng.

Báo cáo chỉ ra rằng TP.HCM hiện chỉ có dưới 25% dân số nằm trong bán kính 500m quanh các ga metro được quy hoạch, thấp hơn nhiều so với tiêu chuẩn quốc tế (40–50%). Việc thiếu chiến lược TOD tổng thể khiến đô thị phát triển phân tán, phụ thuộc xe cá nhân, gây áp lực lên hạ tầng và môi trường.

Đề xuất chiến lược TOD cho TP.HCM: Phát triển đồng bộ, đa trung tâm

PGS.TS. Vũ Anh Tuấn đề xuất chiến lược TOD toàn thành phố với 3 trọng tâm chính:
- Phát triển đô thị mật độ cao tại trung tâm và các tiểu trung tâm, hình thành mạng lưới metro kết nối vùng.
- Tăng cường kết nối đa phương thức (metro – xe buýt – xe đạp – đi bộ), bảo đảm 70% dân cư có thể tiếp cận nhà ga trong vòng 10 phút đi bộ.
- Khai thác giá trị đất đai (LVC) xung quanh các ga để huy động nguồn vốn cho đầu tư và vận hành hệ thống giao thông công cộng.

Theo đề xuất, mạng lưới metro điều chỉnh của TP.HCM sẽ gồm 13 tuyến với tổng chiều dài 518 km, đạt mật độ 37 km/triệu dân, kết nối các khu vực trung tâm – tiểu trung tâm – vùng ven và các tỉnh lân cận.

Hướng tới một TP.HCM xanh, tiện ích và phát triển bền vững

Chiến lược TOD không chỉ là giải pháp quy hoạch, mà còn là chìa khóa tái cấu trúc đô thị, hướng tới một thành phố năng động, xanh, thông minh và đáng sống.
Việc triển khai đồng bộ mô hình TOD sẽ giúp TP.HCM giảm ùn tắc giao thông, nâng cao năng suất lao động, đồng thời tạo ra các cực phát triển kinh tế – xã hội mới gắn với hệ thống metro hiện đại.

Nguồn: Chiến lược TOD toàn thành phố: Kinh nghiệm quốc tế và đề xuất cho TP. Hồ Chí Minh 

Tác giả: PGS.TS. Vũ Anh Tuấn, Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Giao thông Việt Đức (VGTRC)