Cây xanh và công viên đô thị đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ môi trường, cải thiện vi khí hậu và nâng cao chất lượng sống của người dân, đặc biệt tại các đô thị lớn như Hà Nội. Từ cuối thế kỷ XIX, người Pháp đã chú trọng phát triển hệ thống cây xanh tại Hà Nội, xây dựng công viên, vườn hoa và đưa Hà Nội trở thành một trong những thành phố xanh đẹp nhất châu Á thời bấy giờ.
Ngày nay, với tốc độ đô thị hóa nhanh, vai trò của cây xanh ngày càng quan trọng. Cây xanh đô thị được phân loại theo Nghị định 64/2010/NĐ-CP của Chính phủ, bao gồm: cây xanh sử dụng công cộng, cây xanh sử dụng hạn chế, cây xanh chuyên dụng, cây cổ thụ, cây bảo tồn, cây nguy hiểm, cây cấm trồng và cây hạn chế trồng.
Cây xanh đô thị mang lại nhiều lợi ích như: giảm chi phí năng lượng, lọc không khí, chống xói mòn, hấp thụ nước mưa, giảm tiếng ồn, nâng cao giá trị bất động sản, cải thiện sức khỏe tinh thần và làm đẹp cảnh quan đô thị.
Cắt tỉa cây xanh là một phần quan trọng trong công tác quản lý đô thị. Cắt sửa không chỉ đơn thuần là loại bỏ cành lá, mà còn bao gồm việc tạo hình, chỉnh tán để phù hợp với môi trường đô thị, đảm bảo an toàn và thẩm mỹ. Việc cắt tỉa cần loại bỏ các cành ảnh hưởng xấu như: cành chồng chéo, cành song song, cành mọc trong, cành rủ xuống, cành quay ngược, cành bánh xe,…
Cây xanh đô thị chịu tác động của nhiều lực cơ học như: lực tĩnh (trọng lực) và lực động (gió), khiến thân cây chịu nén, căng hoặc xoắn. Hiểu rõ nguyên lý phân bố lực và tiên đề ứng suất đồng đều của cây giúp đưa ra các biện pháp cắt sửa hợp lý, đảm bảo an toàn và phát triển bền vững cho cây.
Các hình thức cắt sửa cây xanh bao gồm:
+ Cắt sửa nhẹ (vén tán): loại bỏ cành thấp, cành khô, dày, cành ảnh hưởng giao thông hoặc kiến trúc.
+ Cắt sửa trung bình: giảm chiều cao tán, giữ khoảng 2/3 tán cây, thực hiện trước mùa mưa bão.
+ Cắt sửa nặng: giữ lại 1/2 tán cây, áp dụng cho cây nghiêng, sâu bệnh, nguy cơ gãy đổ.
+ Cắt sửa rất nặng: giữ lại 1/3 tán cây, áp dụng cho cây nguy hiểm cao, chuẩn bị chuyển vị trí.
+ Cắt triệt tiêu: cắt toàn bộ phần tán cây, áp dụng cho cây có nguy cơ đổ rất cao hoặc chờ chặt hạ.
+ Cắt sửa mỹ thuật: tạo hình thẩm mỹ cho cây theo từng tuyến phố, thường sau khi đã cắt sửa đau.
Bài tham luận kết luận rằng công tác quản lý và cắt sửa cây xanh cần tuân thủ nguyên tắc khoa học, phù hợp với từng loại cây và đặc điểm cảnh quan. Qua đó, hệ thống cây xanh Hà Nội sẽ ngày càng phát triển đồng bộ, bền vững, phục vụ tốt cho đời sống và cảnh quan đô thị.
