Trong bối cảnh đô thị hóa ngày càng mạnh mẽ cùng với những tác động rõ rệt của biến đổi khí hậu, không gian xanh đang đóng vai trò ngày càng quan trọng trong việc nâng cao chất lượng sống và hướng tới sự phát triển bền vững của các đô thị. Không gian xanh không chỉ giúp điều hòa khí hậu, cải thiện chất lượng không khí, giảm thiểu hiệu ứng đảo nhiệt đô thị mà còn góp phần xây dựng một hệ sinh thái lành mạnh cho cư dân. Ngoài ra, cây xanh và công viên còn đóng vai trò như những "lá phổi xanh", góp phần cải thiện sức khỏe thể chất và tinh thần, đồng thời là nơi gắn kết cộng đồng, tạo dựng các mối quan hệ xã hội và nâng cao bản sắc văn hóa đô thị.
Trên thế giới, nhiều quốc gia đã nhận thức rõ vai trò của không gian xanh và tích cực triển khai các chính sách phát triển hạ tầng xanh. Chẳng hạn, Liên minh Châu Âu từ năm 2013 đã đề ra các sáng kiến nhằm thúc đẩy việc quy hoạch và bảo tồn các khu vực tự nhiên trong đô thị. Theo khuyến nghị của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), mỗi người dân thành phố cần được đảm bảo từ 10–15m² không gian xanh để duy trì một môi trường sống khỏe mạnh. Đây là chỉ số quan trọng giúp các đô thị đánh giá mức độ bền vững và đáng sống của mình.
Tại Việt Nam, yếu tố "xanh" cũng đã được xác định là một trong những trụ cột trong định hướng phát triển của các đô thị lớn, đặc biệt là Hà Nội. Nghị quyết Đại hội Đảng bộ thành phố Hà Nội lần thứ XVII đã nhấn mạnh mục tiêu phát triển Thủ đô theo hướng xanh - thông minh - hiện đại. Các quy định trong Luật Xây dựng, Luật Quy hoạch đô thị và các quy chuẩn xây dựng cũng coi công viên, vườn hoa, sân chơi là một phần không thể thiếu trong không gian sống đô thị.
Tuy nhiên, hiện trạng không gian xanh tại Hà Nội đang tồn tại nhiều vấn đề đáng lo ngại. Dù thành phố có khoảng 70 công viên, vườn hoa các loại, trong đó có 11 công viên đạt quy mô từ 10ha trở lên, nhưng phân bố lại không đồng đều. Các quận trung tâm như Đống Đa, Ba Đình, Hai Bà Trưng có mật độ dân cư cao nhưng diện tích cây xanh bình quân đầu người rất thấp, chỉ từ 0,5–1,4m²/người – thấp hơn rất nhiều so với tiêu chuẩn quốc tế. Trong khi đó, các khu đô thị mới như Ciputra, Mỹ Đình, Gamuda hay Ecopark lại được đầu tư quy hoạch cây xanh bài bản và đầy đủ hơn.
Sự phân bố không gian xanh thiếu cân đối này đặt ra nhiều thách thức trong việc đảm bảo chất lượng sống cho người dân, đặc biệt là tại các khu vực đông dân cư và có lịch sử phát triển lâu đời. Để hiện thực hóa mục tiêu phát triển bền vững, Hà Nội cần có chiến lược quy hoạch lại mạng lưới cây xanh công cộng, đầu tư đồng bộ hơn cho các khu vực đang bị “bỏ quên” trong quá trình phủ xanh đô thị, từ đó đảm bảo sự công bằng trong tiếp cận không gian sống xanh cho mọi cư dân thành phố.
