Tài liệu hội thảo khoa học lần này tập trung phân tích một trong những nội dung quan trọng hàng đầu của công tác quy hoạch Thủ đô Hà Nội trong giai đoạn hiện nay: định hướng phát triển không gian trục cảnh quan sông Hồng và những giải pháp nhằm khai thác hiệu quả tiềm năng vùng bãi giữa, bãi bồi – khu vực có vị trí đặc biệt trong cấu trúc sinh thái, lịch sử và văn hóa đô thị Hà Nội.
Ngày 25/3/2022, Hà Nội đã phê duyệt Đồ án Quy hoạch phân khu đô thị sông Hồng tỷ lệ 1/5000, đoạn từ cầu Hồng Hà đến cầu Mễ Sở, với quy mô gần 11.000 ha, trải rộng trên địa giới hành chính của 55 phường, xã thuộc 13 quận, huyện. Trong đó, khu vực bãi giữa và bãi bồi ven sông Hồng thuộc địa bàn phường Chương Dương, Phúc Tân (quận Hoàn Kiếm) và một phần nhỏ của quận Long Biên có diện tích khoảng 24 ha, giữ vai trò như cửa ngõ sinh thái ngay giữa lòng đô thị.
Theo định hướng quy hoạch, sông Hồng được xác định là trục không gian xanh – mặt nước chủ đạo, là dòng chảy văn hóa – lịch sử của đô thị trung tâm và là không gian biểu tượng của Thủ đô. Chức năng chính của khu vực được định vị là: công trình công cộng, công viên cây xanh, dịch vụ văn hóa – du lịch – giải trí, cảnh quan điểm nhấn, đồng thời đảm bảo chức năng thoát lũ – yếu tố đặc biệt quan trọng đối với an toàn của toàn vùng châu thổ.
Trong bối cảnh Hà Nội đang triển khai Quy hoạch Thủ đô thời kỳ 2021–2030, tầm nhìn đến 2050 và điều chỉnh Quy hoạch chung đến năm 2045, tầm nhìn 2065, trục cảnh quan sông Hồng được đặt vào nhóm 5 trục quan trọng nhất, với mục tiêu xây dựng một không gian phát triển hài hòa hai bên bờ sông, cân bằng giữa thiên nhiên – đô thị – văn hóa. Định hướng này kỳ vọng sẽ tạo lập một diện mạo mới, đưa dòng sông Hồng trở thành điểm nhấn đặc sắc và là động lực phát triển cho Thủ đô trong nhiều thập kỷ tới.
Tài liệu hội thảo dành dung lượng lớn để phân tích các kinh nghiệm quốc tế từ những đô thị ven sông nổi tiếng như New York, London, Seoul, Quảng Châu. Những bài học từ Forest Park (Mỹ) trong tái sinh sông Des Peres, kinh nghiệm bảo tồn – khai thác di sản ven sông Thames (London), mô hình công viên – hành lang sinh thái dọc sông Hàn (Seoul), hay tổ chức không gian đa chức năng ven sông Châu Giang (Quảng Châu) cho thấy các dòng sông luôn là trục phát triển quan trọng, vừa tạo giá trị kinh tế – xã hội, vừa nâng tầm bản sắc và chất lượng sống đô thị. Những kinh nghiệm này đặc biệt có ý nghĩa khi đặt trong bối cảnh Hà Nội cần vừa phát triển vừa bảo tồn, vừa đảm bảo sinh thái vừa gìn giữ dấu ấn lịch sử.
Phần trọng tâm của tài liệu hội thảo là các giải pháp quy hoạch và phát triển không gian ven sông Hồng, trong đó nhấn mạnh yêu cầu tuân thủ quy luật tự nhiên, hạn chế bê tông hóa, ưu tiên không gian mở, công viên, cây xanh, và đảm bảo tuyệt đối hành lang thoát lũ. Hà Nội cần xem việc cải tạo vùng bãi giữa, bãi bồi sông Hồng thành công viên văn hóa – cảnh quan đa chức năng là giải pháp mang tính đột phá, vừa đáp ứng nhu cầu vui chơi, thể thao, du lịch của người dân, vừa từng bước giải quyết tình trạng nhà tạm, lấn chiếm ven sông, cải thiện môi trường, gia tăng không gian xanh cho khu vực nội đô lịch sử.
Bên cạnh đó, hội thảo cũng đề cập yêu cầu về bảo tồn các di tích, công trình có giá trị lịch sử; quy hoạch lại hệ thống giao thông tiếp cận dọc và qua sông; xây dựng các tuyến giao thông thủy; tổ chức các điểm nhấn kiến trúc có kiểm soát, phù hợp với tiêu chuẩn – quy chuẩn xây dựng; và đặc biệt là quản lý phát triển dựa trên nguyên tắc “thuận thiên” – tôn trọng tối đa dòng chảy, cấu trúc sinh thái và khả năng chịu tải của sông Hồng.
Tài liệu nhấn mạnh rằng để triển khai hiệu quả quy hoạch ven sông Hồng, Hà Nội cần xây dựng cơ chế quản lý đồng bộ, có thể tiến tới thành lập Ban Quản lý phát triển đô thị sông Hồng, với sự tham gia của các chuyên gia quy hoạch, kiến trúc sư trưởng và các sở, ngành liên quan nhằm đảm bảo sự thống nhất và dài hạn trong quản lý – phát triển.
Cuối cùng, tài liệu khẳng định rằng sông Hồng không chỉ là yếu tố địa lý, mà là linh hồn của Thăng Long – Hà Nội, là chứng nhân của lịch sử nghìn năm văn hiến và sẽ là tâm điểm định hướng phát triển trong tương lai. Việc hoạch định không gian ven sông vì thế mang ý nghĩa đặc biệt: không chỉ kiến tạo cảnh quan và không gian sống, mà còn góp phần khôi phục bản sắc, xây dựng hình ảnh một Thủ đô xanh – văn minh – hiện đại, hài hòa với thiên nhiên và bền vững trong dài hạn.
"KTS. Trần Ngọc Chính
Chủ tịch Hội
ThS. Trần Thị Thanh Ý
Hội Quy hoạch Phát triển đô thị Việt Nam"
