Hội thảo “Ý nghĩa từ Dự án Tuyến Metro số 1 TP.HCM: Kinh nghiệm triển khai và gợi mở chính sách”

Giải pháp tháo gỡ vướng mắc, nâng cao hiệu quả phát triển đô thị gắn với metro

Ngày 17/01/2024, trong khuôn khổ Hội thảo Khoa học quốc tế về phát triển hệ thống đường sắt đô thị Hà Nội và TP. Hồ Chí Minh, Nippon Koei Co., Ltd. đã trình bày tham luận “Ý nghĩa từ Dự án Tuyến Metro số 1 TP.HCM”, tập trung đánh giá những khó khăn trong triển khai dự án metro, các vấn đề về quy định pháp luật hiện hành, cũng như phân tích hiệu quả đô thị mà tuyến metro mang lại.

Đây là góc nhìn thực tiễn quan trọng nhằm hỗ trợ Việt Nam tối ưu hóa quá trình đầu tư, nâng cao hiệu quả sử dụng đất và đẩy mạnh cơ chế phát triển đô thị gắn với giao thông công cộng (TOD).

 Các khó khăn chính trong triển khai Metro Số 1 TP.HCM

Theo Nippon Koei, dự án gặp ba nhóm thách thức lớn:

• Giải phóng mặt bằng và thu hồi đất tại khu vực trung tâm với mật độ hạ tầng kỹ thuật dày đặc

• Di dời/bảo vệ hạ tầng tiện ích: nước, điện, cáp thông tin, cây xanh đường phố

• Thủ tục phê duyệt kéo dài, gây ảnh hưởng đến tiến độ và chi phí dự án

Hình ảnh thực tế về tuyến metro đoạn Bến Thành – Ba Son cho thấy quỹ đất đô thị khan hiếm, công tác thi công chịu nhiều hạn chế về không gian và kỹ thuật.

 Bất cập trong quy định pháp luật đối với xây dựng metro ngầm

Nhiều không gian đô thị xung quanh các nhà ga chưa được khai thác hiệu quả dù có vị trí thương mại rất cao, điển hình như ga Nhà hát Thành phố.
Theo quy định hiện hành, công trình tư nhân không được liên thông với công trình ngầm của metro như tháp thông gió, dẫn đến:
- Khó tối ưu hóa sử dụng đất
- Giảm giá trị bất động sản khu vực trung tâm
- Kéo dài thời gian thu hồi vốn đầu tư

Nippon Koei giới thiệu quyền sử dụng một phần không gian bề mặt trong pháp luật Nhật Bản như một giải pháp đồng phát triển công – tư, cho phép kết nối nhà ga ngầm với công trình tư nhân, bảo đảm cả an toàn lẫn hiệu quả kinh tế.

 Hiệu quả phát triển đô thị từ hệ thống metro

Dự án Metro số 1 không chỉ là hạ tầng giao thông mà còn là động lực tái cấu trúc đô thị TP.HCM, với lợi ích tiêu biểu:

• Gia tăng giá trị bất động sản và thu hút đầu tư xung quanh ga

• Tạo không gian đô thị sôi động và phát triển thương mại liên thông

• Hình thành mạng lưới kết nối đa phương thức, nâng cao chất lượng sống

• Tạo động lực cho mô hình TOD và phát triển đô thị nén

Nippon Koei đề xuất nghiên cứu kết hợp nhà ga với trung tâm thương mại ngầm, khai thác hiệu quả không gian dưới lòng đất và tạo nguồn thu bền vững.

Hướng đi tiếp theo cho các dự án metro Việt Nam

Bài tham luận khuyến nghị Việt Nam cần:
- Cải cách thể chế về quản lý không gian ngầm
- Hoàn thiện quy định liên kết công trình tư nhân – metro
- Khuyến khích mô hình hợp tác công tư trong phát triển TOD
- Ưu tiên triển khai các dự án có hiệu quả lan tỏa cao

Metro không chỉ giải quyết giao thông, mà còn hình thành một cấu trúc đô thị mới, góp phần xây dựng TP.HCM thành đô thị thông minh, xanh và đáng sống.

Nguồn: Ý nghĩa từ Dự án Tuyến Metro số 1 TP.HCM: Kinh nghiệm triển khai và gợi mở chính sách

Tác giả: Ông ISHIHARA Yoshiyuki