Trong bối cảnh tốc độ già hóa dân số tại Việt Nam đang diễn ra nhanh chóng, đặc biệt từ năm 2017 đất nước đã chính thức bước vào giai đoạn dân số già, nhu cầu chăm sóc sức khỏe và đời sống tinh thần cho người cao tuổi ngày càng trở nên cấp thiết. Một thực tế phổ biến tại nhiều địa phương là người cao tuổi vẫn phải lao động để tự nuôi sống bản thân, thậm chí còn là lao động chính trong nhiều gia đình. Trong khi đó, mô hình chăm sóc tại nhà đang dần bộc lộ nhiều bất cập do chi phí y tế cao, thiếu nhân lực, thiếu hiểu biết về chăm sóc sức khỏe người già và sự cô đơn đang ngày càng gia tăng trong cộng đồng người cao tuổi.
Trước những áp lực đó, việc phát triển các mô hình nhà dưỡng lão, khu nghỉ dưỡng chăm sóc sức khỏe người cao tuổi là một xu hướng tất yếu nhằm giảm tải cho hệ thống xã hội và cải thiện chất lượng sống cho người già. Đặc biệt, tại thành phố Hải Phòng – một đô thị lớn với quy mô dân số ngày càng tăng, song vẫn thiếu các cơ sở chăm sóc chuyên biệt dành cho người cao tuổi, việc đề xuất xây dựng một Khu nghỉ dưỡng người cao tuổi tại phường Tràng Minh, quận Kiến An là vô cùng cần thiết và có ý nghĩa lớn về mặt xã hội, nhân văn và cả trong phát triển đô thị bền vững.
Khu nghỉ dưỡng người cao tuổi là một công trình đặc biệt, được thiết kế và tổ chức nhằm đáp ứng các nhu cầu sống, sinh hoạt, điều trị và chăm sóc sức khỏe cho người cao tuổi. Đây là mô hình kết hợp giữa nhà ở, trung tâm y tế, không gian sinh hoạt cộng đồng, kết hợp với cảnh quan thiên nhiên để tạo môi trường sống trong lành, an toàn và thân thiện. Khu nghỉ dưỡng không chỉ là nơi chăm sóc thể chất, mà còn là không gian để người cao tuổi giao lưu, học hỏi, thư giãn và tận hưởng tuổi già một cách trọn vẹn.
Trên thế giới, các quốc gia như Áo, Pháp, Nhật Bản... đã xây dựng nhiều mô hình nhà dưỡng lão tiên tiến như Lohbach (Áo), Idu Terrace (Nhật Bản) hay nhà dưỡng lão tại Sceaux (Pháp). Những mô hình này không chỉ chú trọng đến chăm sóc y tế, mà còn tập trung vào thiết kế không gian gần gũi với thiên nhiên, kiến trúc mở, ánh sáng tự nhiên, và các khu sinh hoạt cộng đồng thân thiện.
Tại Việt Nam, một số mô hình điển hình như Làng an dưỡng Ba Thương (Củ Chi), OriHome (Hà Nội), trung tâm dưỡng lão Thiên Phúc... đã bước đầu đáp ứng được nhu cầu của người cao tuổi nhưng còn hạn chế về quy mô, phân bố không đồng đều, chi phí cao và chưa phổ cập đến các địa phương như Hải Phòng.
Hiện nay, các cơ sở chăm sóc người cao tuổi ở Việt Nam còn quá ít so với nhu cầu thực tế. Phần lớn tập trung tại các đô thị lớn, trong khi ở các tỉnh, mô hình này còn rất hạn chế. Nhiều cơ sở từ thiện hoạt động trong điều kiện thiếu thốn, cơ sở vật chất chưa đạt chuẩn, không gian chật hẹp, thiếu các khu vực chức năng và thiết kế chưa chú trọng đến tính riêng tư hay yếu tố thẩm mỹ.
Ngoài ra, hệ thống pháp lý liên quan đến quản lý, cấp phép và hỗ trợ nhà dưỡng lão tư nhân vẫn còn bất cập, chưa khuyến khích được doanh nghiệp và cá nhân đầu tư. Thiếu quy hoạch đồng bộ, chưa có bộ tiêu chuẩn thống nhất về thiết kế và vận hành cũng là rào cản lớn.
Trong bối cảnh xã hội ngày càng phát triển, nhiều gia đình lựa chọn gửi người thân vào các viện dưỡng lão để đảm bảo được chăm sóc toàn diện cả về thể chất và tinh thần. Nhà dưỡng lão không chỉ là nơi an dưỡng tuổi già, mà còn là nơi kết nối cộng đồng, nơi người cao tuổi được sống vui, sống khỏe và tiếp tục đóng góp giá trị cho xã hội.
Mô hình khu nghỉ dưỡng người cao tuổi trong tương lai cần hướng tới những yếu tố: thiết kế thân thiện, xanh – sạch – đẹp, công nghệ tiết kiệm năng lượng, có không gian giao tiếp cộng đồng, dịch vụ y tế chất lượng, và đặc biệt là tạo nên môi trường sống ấm áp, gần gũi, giúp người cao tuổi cảm thấy được tôn trọng, yêu thương và sống có ích.
Khu đất lựa chọn tại phường Tràng Minh, quận Kiến An, Hải Phòng có vị trí thuận lợi khi nằm trong vùng nông thôn yên tĩnh, không khí trong lành, gần sông Đa Độ và cách xa đường lớn, tạo điều kiện lý tưởng cho việc tổ chức một không gian nghỉ dưỡng yên bình. Khu vực có dân cư ổn định, khí hậu ôn hòa, địa hình bằng phẳng, nhiều cây xanh và mặt nước tự nhiên – những yếu tố rất thích hợp để phát triển khu nghỉ dưỡng chất lượng cao dành cho người cao tuổi.
Dựa trên hiện trạng và xu thế xã hội, thiết kế công trình hướng tới:
+ Phát triển kiến trúc xanh, bền vững, thân thiện với môi trường và hòa hợp với thiên nhiên.
+ Tổ chức không gian ấm cúng, thoải mái, gần gũi, giúp người cao tuổi cảm thấy an tâm và được quan tâm.
+ Ứng dụng công nghệ tiết kiệm năng lượng và năng lượng sạch, góp phần bảo vệ môi trường và giảm chi phí vận hành.
+ Biến các không gian đơn điệu thành những không gian tràn đầy sinh khí, có tính kết nối cộng đồng, văn hóa và phục hồi chức năng.
Đề tài “Khu nghỉ dưỡng người cao tuổi Hải Phòng” không chỉ là một đồ án mang tính chuyên môn trong lĩnh vực kiến trúc - xây dựng, mà còn mang ý nghĩa nhân văn sâu sắc, thể hiện trách nhiệm xã hội và sự quan tâm thiết thực đến một lớp người đang ngày càng gia tăng trong cơ cấu dân số. Đây là cơ hội để kiến tạo một mô hình sống mới cho người cao tuổi – nơi không chỉ có y tế, dịch vụ mà còn có tình người và sự sẻ chia, là bước khởi đầu cho những mô hình chăm sóc sức khỏe người già hiện đại và bền vững tại Việt Nam.
