Phú lương có diện tích tự nhiên khoảng 34.979,68 ha (349,79 km2). Dân số trung bình năm 2022 là 105.307 người (theo niên giám thống kê tỉnh Thái Nguyên năm 2022). Toàn huyện có 15 đơn vị hành chính cấp xã. Trong đó có 2 thị trấn và 13 xã. 2 thị trấn là thị trấn Đu (thị trấn huyện lỵ) và thị trấn Giang Tiên.Phú Lương là huyện miền núi phía Bắc của tỉnh Thái Nguyên. Trong đó: Phía Bắc giáp với huyện Định Hóa và huyện Chợ Mới, tỉnh Bắc Kạn; phía Nam giáp thành phố Thái Nguyên và huyện Đại Từ; phía Đông giáp huyện Đồng Hỷ; phía Tây giáp huyện Đại Từ và huyện Định Hóa. Thị trấn huyện lỵ đặt tại thị trấn Đu, cách trung tâm thành phố Thái Nguyên khoảng 20km theo tuyến Quốc Lộ 3 về phía Đông Nam.
Đây là cơ sở hình thành không gian văn hóa đậm đà và phong phú với nhiều di sản văn hóa mang nét đặc trưng riêng. Hiện trên địa bàn huyện có nhiều điểm di tích, trong đó có 06 di sản văn hóa phi vật thể Quốc gia, 05 di tích cấp Quốc gia, 19 di tích cấp tỉnh. Huyện Phú Lương là vùng đất giàu truyền thống văn hóa và lịch sử cách mạng. Trong kháng chiến chống Pháp, Phú Lương là an toàn khu kháng chiến, cửa ngõ ATK Định Hóa và là vùng đất được thiên nhiên ưu đãi về thổ nhưỡng, khí hậu, cảnh quan thiên nhiên. Phú Lương còn được biết đến là vùng đất có diện tích rừng và cây công nghiệp (cây chè) với khoảng 16.795,7 ha đất rừng và hơn 4.104 ha cây chè. Đây cũng là thế mạnh và là tiềm năng của huyện trong việc đẩy mạnh kinh tế Nông, lâm nghiệp gắn với phát triển du lịch.
Phạm vi, ranh giới lập quy hoạch là toàn bộ địa giới hành chính huyện Phú Lương, hiện có 15 đơn vị hành chính gồm: 13 xã, 2 thị trấn. Phạm vi cụ thể:
+ Phía Bắc và Tây Bắc: Giáp huyện Định Hóa.
+ Phía Đông Bắc: Giáp huyện Chợ Mới, tỉnh Băc Kạn.
+ Phía Đông: Giáp huyện Đồng Hỷ.
+ Phía Nam: Giáp thành phố Thái Nguyên.
- Phía Tây và Tây Nam: Giáp và huyện Đại Từ.
Quy mô diện tích khu vực lập quy hoạch: Toàn bộ diện tích tự nhiên huyện Phú Lương với diện tích 34.979,68 ha (349,79 km2).
Phú Lương có địa hình đồi, núi cao tập trung phía Bắc, Đông, Đông Bắc và phía Tây Nam dốc dần theo hướng Bắc Nam. Khu vực có địa hình thấp nhất ở phía Nam giáp thành phố Thái Nguyên. Những vùng đất tương đối bằng phẳng thuận lợi cho sản xuất nông nghiệp chiếm tập trung chủ yếu ở phía Nam huyện và phân tán dọc theo các thung lũng tạo ra bởi địa hình chia cắt. Với đặc điểm địa hình như vậy, huyện Phú Lương chia thành 3 khu vực tự nhiên:
+ Khu vực 1: Khu vực có địa hình núi cao, chia cắt mạnh thuộc vùng phía Đông Bắc (Yên Lạc, Yên Đổ, Yên Ninh) giáp huyện Chợ Mới, Bắc Kạn và huyện Đồng Hỷ có cao độ cao nhất 590 và phía Tây Nam (Động Đạt, Phủ Lý, Hợp Thành) có cao độ 435. Độ cao các khu vực đồi núi dao động từ 150 đến trên 400.
+ Khu vực 2: Khu vực có địa hình trung bình, xen kẽ các cánh đồng thuộc vùng phía Bắc giáp huyện Định Hóa gồm xã Yên Trạch, Yên Ninh và phía Tây Bắc là xã Ôn Lương có cao độ dao động từ 75 đến trên 250.
+ Khu vực 3: Vùng có cao độ địa hình đồi núi thấp tập trung ở vùng Đông Nam và vùng trung tâm huyện gồm các xã: Phú Đô, Tức Tranh; một phần xã Yên Lạc, Vô Tranh, Phấn Mễ, thị trấn Đu với cao độ dao động từ 75 đến 120.
+ Khu vực 4: Khu vực có địa hình thấp bằng phẳng thuộc khu phía Nam giáp thành phố Thái Nguyên thuộc hạ lưu sông Cầu, sông Đu gồm: Xã Cổ Lũng; một phần các xã Vô Tranh, Tức Tranh, Phấn Mễ với cao độ dao động từ 30 đến 50.
+ Phấn đấu đến năm 2024 Phú Lương trở thành huyện Nông thôn mới, 100% các xã đạt chuẩn nông thôn mới, trong đó có từ 03 xã nông thôn mới kiểu mẫu trở lên. Đến năm 2030, duy trì và nâng cao các tiêu chí huyện nông thôn mới, toàn huyện có 6 xã đạt chuẩn xã nông thôn mới kiểu mẫu;
+ Xác định các tiền đề, các nhu cầu phát triển trong giai đoạn từ nay đến năm 2030 và giai đoạn 2031- 2045. Dự báo các xu hướng, kịch bản phát triển của huyện;
+ Đề xuất các định hướng, nguyên tắc phát triển vùng, tạo ra sự phát triển mới, phát triển bền vững; Định hướng phát triển không gian vùng; Đề xuất các phân vùng và định hướng phát triển không gian hệ thống đô thị - nông thôn, hệ thống hạ tầng xã hội, các các khu chức năng trên địa bàn huyện;
+ Hình thành các khu vực sản xuất nông nghiệp tập trung an toàn và hữu cơ có ứng dụng công nghệ cao, chuyển đổi số tại những khu vực thuận lợi chuyên canh để hình thành sản phẩm thương hiệu địa phương (OCOP), thương hiệu Quốc gia. Đẩy mạnh chuyển dịch cơ cấu cây trồng lâm nghiệp theo hướng bền vững, tăng giá trị sản phẩm lâm nghiệp đi cùng với để bảo vệ môi trường. Từng bước tham gia vào thị trường mua bán tín chỉ carbon giai đoạn 2031-2045.
+ Phát huy thế mạnh của địa phương về văn hóa bản địa, danh lam thắng cảnh, các di tích lịch sử, di sản văn hóa phi vật thể, các vùng sản xuất chè tập trung để phát triển dịch vụ du lịch, nhất là du lịch văn hóa, cộng đồng, trải nghiệm.
+ Từng bước tăng tốc độ đô thị hoá, phát triển đô thị ở các khu vực giáp thành phố Thái Nguyên, khu vực cửa ngõ phía Bắc gắn với các đấu mối giao thông Quốc gia. Trên cơ sở đó đẩy mạnh phát triển lĩnh vực thương mại dịch vụ, hình thành các trung tâm dịch vụ thương mại cấp vùng gắn với chuỗi sản xuất nông lâm nghiệp, tiểu thủ công nghiệp làm nền tảng phát triển KT-XH cho một khu vực lớn. Đẩy mạnh thu hút đầu tư phát triển các ngành công nghiệp và dịch vụ góp phần thúc đẩy tăng trưởng và chuyển dịch cơ cấu kinh tế.
+ Định hướng phát triển hạ tầng kỹ thuật và hạ tầng xã hội vùng huyện theo hướng đồng bộ đảm bảo phát huy tối đa các thế mạnh của địa phương và tạo lập sự liên kết cấp vùng linh hoạt và có sự đột phá;
+ Xây dựng thị trấn Đu là trung tâm kinh tế đô thị huyện lỵ của huyện Phú Lương đến 2025 hoàn thiện các tiêu chí đô thị loại IV, thị trấn Giang Tiên phấn đấu đạt tiêu chí đô thị loại IV giai đoạn 2031 - 2045;
- Phát triển kinh tế xã hội gắn với nhiệm vụ đảm bảo quốc phòng an ninh, trật tự an toàn xã hội trên địa bàn. Phát triển đi đôi với bảo vệ môi trường, khắc phục các vấn đề tồn tại của môi trường hiện hữu từng bước hướng tới sự phát triển bền vững.
Việc lập quy hoạch huyện Phú Lương phù hợp với các Chủ trương, Nghị quyết của Đảng, chính sách pháp luật của Nhà nước đã ban hành; Phù hợp với định hướng Quy hoạch tỉnh Thái Nguyên thời kỳ 2021 - 2030, tầm nhìn đến năm 2050 đã được phê duyệt. Vì vậy để có cơ sở pháp lý cũng như cơ sở khoa học và thực tiễn thì cần thiết phải lập quy hoạch huyện Phú Lương vì những lý do sau:
+ Nhằm tổ chức hệ thống đô thị, nông thôn, khu chức năng đặc thù và hệ thống công trình hạ tầng kỹ thuật, hạ tầng xã hội trong địa giới hành chính của huyện Phú Lương, phù hợp với yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội trong từng thời kỳ.
+ Nhằm cụ thể hóa sắp xếp đơn vị hành chính cấp huyện, cấp xã theo định hướng tại Nghị quyết số 35/2023/UBTVQH15 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã ban hành ngày 12/7/2023.
+ Nhằm cụ thể hóa theo định hướng trong Quy hoạch tỉnh Thái Nguyên thời kỳ 2021 - 2030, tầm nhìn đến năm 2050 đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt tại quyết định số 222/QĐ-TTg ngày 14/3/2023.
+ Nhằm hiện thực hóa mục tiêu Nghị quyết của Ban Thường vụ Huyện ủy Phú Lương về việc đưa huyện Phú Lương đạt chuẩn nông thôn mới (NTM) năm 2024, đã được Ban Thường vụ Tỉnh ủy Thái Nguyên đồng ý về chủ trương. Việc lập quy hoạch huyện Phú Lương là một nội dung cần thực hiện theo bộ tiêu chí huyện nông thôn mới.
+ Để triển khai các quy hoạch xây dựng phát triển đô thị (quy hoạch chung, quy hoạch phân khu, quy hoạch chi tiết), các khu vực dự án đầu tư xây dựng trong huyện và triển khai quy hoạch chung xây dựng các xã trên địa bàn huyện.
+ Có thể nói việc lập quy hoạch huyện Phú Lương là cơ sở pháp lý quan trọng cho việc tổ chức hệ thống đô thị, nông thôn, khu chức năng và hệ thống công trình hạ tầng kỹ thuật, hạ tầng xã hội trong địa giới hành chính của huyện Phú Lương phù hợp với yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội từng giai đoạn nhằm phát huy tối đa thế mạnh của địa phương về phát triển kinh tế gắn với việc gìn giữ các giá trị văn hóa, bảo đảm Quốc phòng an ninh, bảo vệ môi trường và phát triển bền vững.
- Khí hậu:
+ Phú Lương có khí hậu nhiệt đới gió mùa đặc trưng của khí hậu vùng trung du miền núi phía Bắc, có khí hậu nhiệt đới gió mùa nóng ẩm, được chia làm bốn mùa rõ rệt: Xuân - Hạ - Thu – Đông.
+ Khu vực quy hoạch cùng chung vùng khí hậu Thành phố Thái Nguyên, có khí hậu nhiệt đới gió mùa nóng ẩm, được chia làm bốn mùa rõ rệt: Xuân - Hạ - Thu - Đông (mang tính chất khí hậu chung của khí hậu miền Bắc nước ta).
- Thuyết minh tổng hợp Quy hoạch xây dựng vùng huyện Phú Lương, tỉnh Thái Nguyên đến năm 2045.
(huycuong-ACUD18)
