TS. KTS. Lê Thị Bích Thuận - Phó VT Viện NVĐT & PTHT
ThS. KTS. Nguyễn Hồng Diệp - Viện QHĐT & NT Quốc gia
Việc trồng cây xanh trên dải phân cách giao thông tại Hà Nội và các đô thị lớn là một xu hướng phổ biến nhằm cải thiện cảnh quan và môi trường sống. Tuy nhiên, thực tiễn triển khai cũng bộc lộ nhiều bất cập, đòi hỏi cần có giải pháp quy hoạch và tổ chức hiệu quả hơn để phát huy tối đa lợi ích của cây xanh trong không gian giao thông đô thị.
Hiện nay, hệ thống cây xanh trên các dải phân cách đường phố Hà Nội khá đa dạng, được triển khai ở nhiều tuyến đường từ trung tâm đến ngoại thành. Một số dải phân cách đã được thu hẹp để mở rộng lòng đường, một số khác được quy hoạch trồng cây rõ ràng hơn với mục đích bảo vệ môi trường và tạo mỹ quan.
Ưu điểm:
+ Tạo cảnh quan xanh mát, phân chia làn đường rõ ràng, giúp tổ chức giao thông trực quan và hiệu quả hơn.
+ Hạn chế ánh sáng đèn pha từ xe đi ngược chiều, tạo tâm lý an toàn cho người lái xe, nhất là vào ban đêm.
+ Giảm thiểu bụi, tiếng ồn từ phương tiện giao thông, đặc biệt trên các tuyến đường lớn như Phạm Văn Đồng, Võ Chí Công.
Tuy nhiên, một số hạn chế đang tồn tại:
+ Diện tích đất trồng hạn chế (thường chỉ từ 0.5–2m) khiến cây không đủ điều kiện sinh trưởng, dễ chết hoặc phát triển không đồng đều.
+ Một số cây mọc che khuất biển báo, đèn tín hiệu, có cành thấp nguy hiểm cho người đi xe.
+ Gây ngập úng gốc cây, thối rễ và ảnh hưởng tới hạ tầng đường bộ.
+ Công tác chăm sóc cây trên dải phân cách còn bị xem nhẹ, cỏ dại mọc nhiều, rác thải chưa được xử lý thường xuyên.
+ Một số cây không chịu được khí hậu khắc nghiệt của đô thị (nắng nóng, ô nhiễm), hoặc có rễ phá hỏng mặt đường.
Để nâng cao hiệu quả của cây xanh trong không gian giao thông đô thị, bài viết đề xuất một loạt giải pháp đồng bộ:
+ Cây không ảnh hưởng đến tầm nhìn giao thông và biển báo.
+ Ưu tiên loài cây phù hợp không gian hẹp, rễ không phá hỏng kết cấu hạ tầng.
+ Chịu được điều kiện đô thị: nắng nóng, khói bụi, ô nhiễm.
+ Trồng đồng bộ theo tuyến, kết hợp nhiều tầng cây để tăng sinh thái và thẩm mỹ.
+ Dải hẹp (<1,5m): Trồng thảm cỏ, cây bụi thấp như cỏ lạc dại, chuỗi ngọc, dâm bụt lùn.
+ Dải trung bình (1,5–3m): Kết hợp bụi và cây gỗ nhỏ như bàng Đài Loan, bằng lăng, Osaka đỏ.
+ Dải rộng (>3m): Trồng nhiều tầng cây: cây lớn ở giữa, hai bên là bụi hoa như hoa trang, dâm bụt.
+ Khoảng cách trồng cây phải đạt tiêu chuẩn (cây gỗ 6–8m, cây bụi 0.5–1m).
+ Cải tạo đất tơi xốp, có hệ thống thoát nước.
+ Tránh trồng gần đường điện, cáp ngầm; kết hợp chiếu sáng và trang trí ban đêm.
+ Bảo vệ cây bằng lan can hoặc cọc chống va chạm.
+ Trục chính (Phạm Văn Đồng, Võ Chí Công): cây bóng mát tán hẹp, kết hợp hoa bụi.
+ Khu trung tâm (Giảng Võ, Lê Văn Lương): ưu tiên cây thấp, tránh che bảng hiệu.
+ Vùng ven đô: có thể trồng cây gỗ lớn, đa dạng loài để tạo đặc trưng cảnh quan.
Trên các tuyến cao tốc như Cầu Giẽ - Ninh Bình, Nội Bài - Lào Cai, đại lộ Thăng Long…, cây xanh mang nhiều lợi ích như:
+ Hạn chế ánh sáng đèn pha ngược chiều.
+ Giảm bụi, tạo không gian dễ chịu cho tài xế.
+ Góp phần tạo bản sắc cảnh quan vùng miền.
Tuy nhiên, cũng có rủi ro như che khuất tầm nhìn, tràn đất ra đường hoặc va chạm khi chăm sóc cây. Đặc biệt, sau vụ tai nạn liên hoàn trên cao tốc Cầu Giẽ – Ninh Bình, Cục CSGT từng kiến nghị bỏ cây ở dải phân cách, thay bằng lưới chống chói.
Tuy nhiên, cây xanh không phải nguyên nhân chính gây tai nạn. Vấn đề nằm ở việc không tuân thủ tiêu chuẩn thiết kế và quy trình chăm sóc. Vì vậy, cần tiếp tục duy trì cây xanh hợp lý trên cao tốc, ưu tiên cây bụi thấp, cây thảm, có hệ thống tưới tự động, đảm bảo an toàn khi bảo trì bằng tín hiệu cảnh báo và xe hộ tống.
Cây xanh trên dải phân cách là một yếu tố quan trọng trong việc tổ chức không gian đô thị xanh, hỗ trợ giao thông an toàn, đồng thời góp phần tạo bản sắc và nâng cao chất lượng sống. Tuy nhiên, cần có chiến lược trồng, chăm sóc và bảo trì bài bản, phù hợp với từng tuyến phố và đặc điểm địa phương. Việc loại bỏ cây xanh không phải giải pháp bền vững mà thay vào đó, cần tuân thủ quy chuẩn kỹ thuật, đảm bảo an toàn và phát huy tối đa vai trò tích cực của cây trong hạ tầng đô thị hiện đại.
