Từ đô thị mật độ cao đến hệ thống giao thông công cộng hiệu quả hàng đầu thế giới
Trong khuôn khổ Hội thảo Khoa học quốc tế về phát triển hệ thống đường sắt đô thị Hà Nội và TP. Hồ Chí Minh, ông Francis Soottoo – Phó Chủ tịch Systra Châu Á, đã trình bày tham luận “Mô hình phát triển TOD và khai thác giá trị tăng thêm từ đất – Kinh nghiệm Hồng Kông”, chia sẻ kinh nghiệm quý báu về phát triển đô thị gắn kết giao thông công cộng (Transit-Oriented Development – TOD) và mô hình “Đường sắt + Bất động sản (Rail + Property – R+P)” của Hồng Kông.
Bài trình bày nhấn mạnh vai trò của hệ thống giao thông công cộng bền vững, coi đường sắt đô thị là xương sống phát triển đô thị, đồng thời chỉ ra các bài học thực tiễn có thể vận dụng cho Việt Nam trong quá trình phát triển mạng lưới metro và tái cấu trúc đô thị hiện đại.
Hồng Kông – Đô thị phát triển theo định hướng giao thông công cộng (TOD)
Với dân số 7,3 triệu người trên diện tích chỉ 1.106 km², Hồng Kông là một trong những đô thị mật độ cao nhất thế giới, trong đó 76% diện tích được bảo tồn xanh và chỉ 24% dùng cho xây dựng.
Nhờ chiến lược quy hoạch tập trung quanh hệ thống metro, Hồng Kông đạt thị phần giao thông công cộng 90%, cao nhất toàn cầu – vượt xa các thành phố lớn như Tokyo, Singapore hay London
Các nhà ga metro được tích hợp hoàn chỉnh với trung tâm thương mại, khu dân cư, khách sạn và không gian công cộng, giúp hình thành môi trường sống, làm việc, mua sắm và giải trí trong bán kính 800m quanh nhà ga. Đây là mô hình đô thị nén bền vững, giảm phụ thuộc vào xe cá nhân, tiết kiệm năng lượng và giảm phát thải.
Mô hình Rail + Property – Chìa khóa thành công của Hồng Kông
Từ năm 1975, Tập đoàn Đường sắt Đô thị Hồng Kông (MTR Corporation) được trao quyền phát triển đất đai xung quanh các nhà ga.
Mô hình “Rail + Property (R+P)” cho phép doanh thu từ bất động sản bù đắp chi phí đầu tư đường sắt, tạo chu trình tài chính khép kín, giảm phụ thuộc vào ngân sách nhà nước.
Các khu phức hợp như LOHAS Park, Tai Wai, hay Kowloon Station là minh chứng điển hình: các nhà ga được phát triển đồng bộ cùng hàng trăm nghìn m² sàn thương mại, khu dân cư và văn phòng
Lợi nhuận từ việc bán và cho thuê bất động sản giúp MTR duy trì vận hành metro hiệu quả, đồng thời tái đầu tư cho các tuyến mới, tạo ra chuỗi giá trị bền vững giữa hạ tầng và phát triển đô thị.
Nguyên tắc thiết kế TOD – Hướng tới cộng đồng bền vững
Theo ông Francis Soottoo, mô hình TOD hiệu quả dựa trên ba nguyên tắc:
- Đa dạng chức năng – kết hợp khu dân cư, thương mại, văn phòng và không gian công cộng.
- Tối ưu khả năng tiếp cận – người dân có thể di chuyển đến ga metro trong 5–10 phút đi bộ.
- Phát triển đô thị lấy con người làm trung tâm – khuyến khích đi bộ, xe đạp và giao thông xanh.
Tại Hồng Kông, các mạng lưới cầu đi bộ dài 6–10 km kết nối trực tiếp giữa các nhà ga, trung tâm thương mại và khu dân cư, giúp hơn 80.000 người có thể di chuyển an toàn, thuận tiện và liên tục
Bài học và khuyến nghị cho Việt Nam
Việt Nam đang bước vào giai đoạn phát triển hạ tầng giao thông đô thị mạnh mẽ, đặc biệt là các tuyến metro tại Hà Nội và TP. Hồ Chí Minh.
Từ kinh nghiệm Hồng Kông, ông Francis Soottoo đề xuất:
Xây dựng khung pháp lý cho mô hình TOD và R+P, cho phép kết hợp đầu tư công – tư trong phát triển metro và bất động sản.
Khai thác quỹ đất quanh ga metro để tái đầu tư cho hạ tầng.
Tích hợp quy hoạch đô thị, giao thông, nhà ở và không gian công cộng trong cùng một chiến lược.
Phát triển đô thị nén, xanh và đa trung tâm, giảm phụ thuộc vào xe cá nhân.
Theo ông, đây là cơ hội để Việt Nam chuyển đổi mô hình phát triển đô thị theo hướng thông minh, hiệu quả và bền vững.
Nguồn: Mô hình phát triển TOD và khai thác giá trị tăng thêm từ đất – Kinh nghiệm Hồng Kông
Tác giả: ông Francis Soottoo – Phó Chủ tịch Systra Châu Á
