Tài liệu hội thảo mở đầu bằng việc khái quát quá trình đô thị hoá nhanh chóng trên thế giới và ở Việt Nam. Đô thị hóa trở thành xu hướng tất yếu của sự phát triển kinh tế – xã hội, kéo theo sự gia tăng dân số đô thị và nhu cầu lớn về hạ tầng kỹ thuật. Việt Nam đã tăng từ 787 đô thị năm 2015 lên 902 đô thị năm 2023, dự kiến đạt 950 vào năm 2025. Trong bối cảnh đó, Hà Nội – đô thị đặc biệt, trung tâm chính trị, văn hóa và giáo dục của cả nước – giữ vai trò đầu tàu và đối mặt với nhiều thách thức về hạ tầng đô thị.
Sau hơn 70 năm xây dựng và phát triển, Hà Nội đã đạt được nhiều thành tựu quan trọng về hạ tầng kỹ thuật. Hệ thống giao thông được đầu tư đồng bộ với đường bộ, đường sắt, hàng không và đường thủy; các tuyến cao tốc kết nối vùng phát triển mạnh; hệ thống đường vành đai từng bước hoàn thiện; nhiều cầu lớn vượt sông Hồng được đưa vào sử dụng; các tuyến đường sắt đô thị đầu tiên đi vào hoạt động, mở ra hướng phát triển giao thông công cộng hiện đại. Bên cạnh đó, hệ thống cấp nước sạch từ nguồn nước mặt đã đáp ứng nhu cầu 100% dân số đô thị; mạng lưới xử lý nước thải được mở rộng với 7 nhà máy, trong đó dự án Yên Xá khi vận hành sẽ nâng cao đáng kể tỷ lệ nước thải được xử lý. Công nghệ xử lý chất thải rắn bước đầu chuyển sang đốt phát điện tại Sóc Sơn; hệ thống cấp điện và chiếu sáng đô thị được hiện đại hóa, áp dụng rộng rãi đèn LED và đồng bộ hóa quản lý qua trung tâm điều khiển thông minh.
Tuy nhiên, Hà Nội vẫn phải đối mặt với nhiều thách thức lớn. Hệ thống giao thông chưa theo kịp tốc độ tăng dân số và phương tiện cá nhân; ùn tắc giao thông diễn ra nghiêm trọng. Ngập úng đô thị xảy ra thường xuyên khi mưa lớn do hệ thống thoát nước quá tải. Tỷ lệ xử lý nước thải còn thấp; công nghệ xử lý chất thải rắn phần lớn còn lạc hậu. Môi trường không khí và nước bị ô nhiễm, diện tích cây xanh chưa đạt chuẩn. Bên cạnh đó, tác động của biến đổi khí hậu đang làm tăng mức độ cực đoan về nhiệt độ và lượng mưa, ảnh hưởng trực tiếp đến hệ thống giao thông, năng lượng, công trình xây dựng, nguồn nước và xử lý chất thải, khiến các rủi ro đô thị trở nên phức tạp hơn.
Tài liệu hội thảo nêu rõ yêu cầu xây dựng một hệ thống hạ tầng kỹ thuật thông minh, bao gồm: tính tiện lợi và khả năng phục vụ người dân; an toàn và bảo vệ môi trường; khả năng tương tác, thu thập và chia sẻ dữ liệu; tối ưu hóa sử dụng không gian; và ứng dụng các công nghệ tiên tiến. Trên nền tảng đó, hạ tầng kỹ thuật thông minh được xác định là yếu tố quan trọng của đô thị thông minh Hà Nội, thể hiện qua các lĩnh vực: giao thông thông minh, năng lượng sạch, cấp nước và thoát nước thông minh, xử lý chất thải bằng công nghệ hiện đại và hệ thống chiếu sáng thông minh.
Trong định hướng phát triển những năm tới, PGS.TS Nguyễn Hồng Tiến nhấn mạnh mô hình phát triển đô thị theo định hướng giao thông công cộng (TOD) như một giải pháp đột phá nhằm tối ưu hoá sử dụng đất, giảm phương tiện cá nhân và nâng cao chất lượng sống. Hà Nội sẽ tiếp tục hoàn thiện mạng lưới đường vành đai, các tuyến hướng tâm, xây dựng thêm cầu vượt sông Hồng, mở rộng hệ thống đường sắt đô thị, phát triển xe buýt điện và hệ thống bãi đỗ xe trung chuyển. Đồng thời, thành phố sẽ đầu tư mạnh cho hệ thống cấp nước, xử lý nước thải, nâng cấp mạng lưới thoát nước, xây dựng các khu xử lý chất thải hiện đại và mở rộng chiếu sáng đô thị bằng công nghệ LED và năng lượng tái tạo.
Bản kết luận của tài liệu khẳng định: Sau 70 năm phát triển, Hà Nội đã đạt được nhiều thành tựu quan trọng về hạ tầng kỹ thuật, góp phần nâng cao hình ảnh đô thị hiện đại và văn minh. Dù còn đối mặt với nhiều thách thức của một đô thị lớn đang phát triển, Thủ đô hoàn toàn có cơ sở để tin tưởng vào khả năng xây dựng một Hà Nội thông minh, an toàn, bền vững và xứng đáng với danh hiệu “Thành phố vì Hòa Bình”.
" PGS.TS Nguyễn Hồng Tiến – Nguyên Cục trưởng Cục Hạ tầng kỹ thuật, Bộ Xây dựng "
