Phát triển hệ thống đường sắt đô thị Hà Nội và TP. Hồ Chí Minh - Tính cấp bách chiến lược và kinh nghiệm quốc tế
Đặt nền móng cho đô thị hiện đại, năng suất và cạnh tranh toàn cầu
Từ ngày 17 đến 19 tháng 01 năm 2024, hội thảo khoa học quốc tế với chủ đề “Phát triển hệ thống đường sắt đô thị Hà Nội và TP. Hồ Chí Minh: Tính cấp bách chiến lược và kinh nghiệm quốc tế trong đầu tư, quản trị” đã được tổ chức, thu hút sự quan tâm của các chuyên gia, nhà hoạch định chính sách và đại diện các tổ chức quốc tế.
Bài tham luận của TS. Vũ Minh Khương – Giảng viên Trường Chính sách công Lý Quang Diệu, Đại học Quốc gia Singapore, đã nhấn mạnh tính tất yếu chiến lược của việc phát triển nhanh và toàn diện hệ thống đường sắt đô thị (ĐSĐT) tại hai đô thị lớn nhất Việt Nam.
Đường sắt đô thị – trụ cột của nền kinh tế đô thị hiện đại
Theo TS. Vũ Minh Khương, phát triển mạnh mẽ hệ thống ĐSĐT theo hướng chiến lược TOD (Transit-Oriented Development) sẽ mang lại lợi ích to lớn về kinh tế, xã hội và môi trường.
Hệ thống metro giúp giảm chi phí hạ tầng, hạn chế mở rộng đô thị tràn lan, tiết kiệm thời gian di chuyển, giảm ô nhiễm và tăng năng suất lao động. Đồng thời, sự phát triển của mạng lưới metro sẽ nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia, gia tăng giá trị bất động sản, mở rộng cơ hội việc làm và tạo động lực cho kinh tế dịch vụ, thương mại và du lịch đô thị.
Ngược lại, nếu chậm triển khai, các đô thị lớn sẽ phải đối mặt với tổn thất kinh tế – xã hội khổng lồ do ùn tắc, ô nhiễm và chi phí cơ hội bị mất. TS. Khương ước tính, riêng Hà Nội và TP.HCM mỗi năm có thể thiệt hại 2–3 tỷ USD vì kẹt xe, tiêu hao nhiên liệu và suy giảm năng suất lao động.
Học hỏi kinh nghiệm quốc tế để tăng tốc phát triển
Bài tham luận dẫn chứng nhiều kinh nghiệm từ các quốc gia châu Á như Nhật Bản, Hàn Quốc, Singapore, Trung Quốc và Ấn Độ – nơi phát triển ĐSĐT đã trở thành chỉ số phản ánh năng lực quản trị và trình độ phát triển quốc gia.
Đặc biệt, mô hình Trung Quốc được xem là hình mẫu về tốc độ và hiệu quả. Trong vòng 10 năm (2010–2020), Trung Quốc đã mở rộng mạng lưới metro lên tới 9.500 km, với tổng vốn đầu tư hơn 460 tỷ USD, nhờ vào cơ chế phân cấp mạnh, huy động vốn đa dạng và gắn kết chặt chẽ giữa quy hoạch giao thông – đất đai – tài chính đô thị.
Các thành phố như Thâm Quyến, Nam Kinh hay Thượng Hải đều phát triển nhanh chóng nhờ mô hình “Metro + Bất động sản”, khai thác giá trị gia tăng đất đai để tài trợ cho hạ tầng.
Ba định hướng ưu tiên cho Việt Nam
Từ nghiên cứu và so sánh quốc tế, TS. Vũ Minh Khương đề xuất ba nhóm hành động chiến lược:
-Nhận thức rõ tính cấp bách chiến lược của phát triển ĐSĐT, coi đây là nhiệm vụ vừa mang ý nghĩa kinh tế, vừa là yếu tố đảm bảo an ninh đô thị và quốc phòng.
-Tổ chức thực hiện với tư duy thông tuệ và trách nhiệm rõ ràng, tập trung vào 1–2 tuyến metro khả thi nhất, có tác động lan tỏa cao và hoàn thành trước năm 2030.
-Xây dựng ĐSĐT thành ngành kinh tế chiến lược, đầu tư vào nhân lực, công nghiệp phụ trợ, hợp tác quốc tế và quản trị dự án – tương tự cách Việt Nam phát triển công nghiệp bán dẫn.
Tầm nhìn cho tương lai đô thị Việt Nam
Hội thảo khẳng định rằng, đầu tư cho hệ thống metro không chỉ là xây dựng hạ tầng, mà còn là kiến tạo động lực phát triển quốc gia trong thế kỷ 21.
Phát triển metro đồng bộ, gắn với mô hình TOD, sẽ giúp Hà Nội và TP.HCM trở thành những đô thị thông minh, xanh, năng động và có năng lực cạnh tranh khu vực, hướng tới mục tiêu Việt Nam trở thành nước phát triển vào năm 2045.
Nguồn: Phát triển hệ thống đường sắt đô thị Hà Nội và TP. Hồ Chí Minh
Tác giả: TS. Vũ Minh Khương – Giảng viên Trường Chính sách công Lý Quang Diệu, Đại học Quốc gia Singapore
