“Phát triển TOD và Khai thác giá trị tăng thêm từ đất – Kinh nghiệm Hồng Kông”
Kinh nghiệm quốc tế trong phát triển đô thị gắn với giao thông công cộng
Trong khuôn khổ Hội thảo khoa học quốc tế về Phát triển hệ thống đường sắt đô thị Hà Nội và TP. Hồ Chí Minh, diễn ra ngày 17/01/2024, Tập đoàn Systra Hong Kong đã trình bày chuyên đề “Phát triển TOD và Khai thác giá trị tăng thêm từ đất – Kinh nghiệm Hồng Kông”.
Bài tham luận do ông Francis Soottoo và ông Edmund Kwok – các chuyên gia hàng đầu trong lĩnh vực quy hoạch và kỹ thuật giao thông – trình bày, đã chia sẻ những bài học thực tiễn từ mô hình Rail + Property (Đường sắt kết hợp Bất động sản) của Hồng Kông – một điển hình thành công toàn cầu về phát triển đô thị định hướng giao thông công cộng (Transit-Oriented Development – TOD).
Từ hạ tầng giao thông đến động lực phát triển đô thị
Theo đại diện Systra, Hồng Kông là một trong những thành phố tiên phong áp dụng mô hình “Đường sắt + Bất động sản (Rail + Property)”, trong đó hệ thống metro và phát triển không gian đô thị được quy hoạch song song, hỗ trợ lẫn nhau.
Thay vì tách biệt giao thông với đô thị, Hồng Kông đã biến mỗi nhà ga metro thành một trung tâm kinh tế – thương mại – văn hóa – dịch vụ, tạo ra giá trị gia tăng bền vững cho cả khu vực.
Điển hình là khu vực Tây Cửu Long (West Kowloon) – nơi tích hợp 5 tuyến đường sắt (bao gồm cả Airport Express và Tuyến cao tốc liên thành phố) cùng hàng loạt công trình biểu tượng như Trung tâm văn hóa West Kowloon, Bảo tàng Cung điện Hồng Kông, M+ Museum, ICC Tower, và khu phức hợp Elements Mall.
Dự án này không chỉ tái định hình không gian đô thị mà còn trở thành điểm nhấn kiến trúc và kinh tế mới của Hồng Kông, với hơn 1,5 triệu m² diện tích sàn thương mại, văn phòng và dân cư.
Kết nối liền mạch – nền tảng của TOD hiệu quả
Một yếu tố then chốt trong thành công của TOD Hồng Kông là tối ưu khả năng tiếp cận giao thông.
Hệ thống TOD tại khu vực Tây Cửu Long được thiết kế liên thông giữa các tầng ngầm, trung tâm thương mại, bến xe buýt, bãi đỗ xe, tuyến xe đạp và mạng lưới đi bộ trên cao, đảm bảo di chuyển thuận tiện, an toàn và dễ định hướng cho người dân.
Theo ông Edmund Kwok, tính kết nối liền mạch giữa các phương thức vận tải và không gian đô thị là yếu tố quan trọng để khuyến khích người dân sử dụng giao thông công cộng, giảm tải phương tiện cá nhân, đồng thời tăng giá trị bất động sản và sức sống kinh tế quanh các nhà ga.
Quy trình triển khai mô hình “Rail + Property”
Bài tham luận cũng giới thiệu quy trình triển khai TOD điển hình của Hồng Kông, gồm các giai đoạn:
- Thiết lập khung pháp lý và thể chế, bảo đảm sự phối hợp giữa cơ quan giao thông, quy hoạch và phát triển đất đai.
- Phân bổ quyền sử dụng đất cho đơn vị phát triển metro, gắn kết đầu tư đường sắt và bất động sản.
- Lập quy hoạch tổng thể và quy hoạch chi tiết nhà ga, bảo đảm tích hợp kỹ thuật và chức năng sử dụng đất.
- Thực hiện đồng bộ dự án đường sắt và bất động sản, khai thác thương mại sau khi mở tuyến.
Cách tiếp cận này giúp Công ty MTR (Hồng Kông) không chỉ tự cân đối được tài chính xây dựng metro mà còn tạo nguồn thu dài hạn từ cho thuê, bán và vận hành khu bất động sản gắn với nhà ga.
Gợi mở cho Việt Nam trong phát triển TOD
Bài trình bày từ Systra Hong Kong mang đến những kinh nghiệm thực tiễn quý báu cho Việt Nam – đặc biệt trong bối cảnh TP.HCM và Hà Nội đang triển khai hệ thống metro và xây dựng cơ chế phát triển đô thị theo mô hình TOD.
Để thành công, Việt Nam cần xây dựng khung thể chế rõ ràng, cơ chế phân bổ lợi ích minh bạch, và quy hoạch đô thị gắn chặt với giao thông công cộng. Mô hình “Rail + Property” của Hồng Kông có thể là kim chỉ nam quan trọng giúp đô thị Việt Nam phát triển xanh, thông minh và bền vững trong tương lai.
Nguồn: Phát triển TOD và Khai thác giá trị tăng thêm từ đất
Tác giả: Ông Kwok Edmund + Ông Sootoo Francis
