Hà Nội – 70 năm phát triển và quy hoạch đô thị
Trong suốt 70 năm kể từ khi Thủ đô Hà Nội được giải phóng (1954), công tác quy hoạch và phát triển đô thị đã đóng vai trò then chốt, tạo nền tảng cho sự phát triển kinh tế – xã hội, bảo tồn văn hóa và hội nhập quốc tế của Thủ đô. Quá trình này được chia thành nhiều giai đoạn với những đặc điểm và mục tiêu khác nhau, phản ánh cả bối cảnh lịch sử, chiến tranh và chính sách đổi mới của đất nước.
Giai đoạn 1954 – 1960 đánh dấu thời kỳ đầu của công cuộc cải tạo và xây dựng Thủ đô với quy mô lập quy hoạch khoảng 7.000 ha, tập trung phát triển về phía hữu ngạn sông Hồng, mở rộng khu vực Vĩnh Tuy – Minh Khai – Láng, đồng thời lấy trung tâm Ba Đình – Hoàn Kiếm – Hồ Tây làm trục không gian chính. Trong giai đoạn này, quy hoạch đã định hướng một Hà Nội phát triển có tổ chức, hài hòa giữa trung tâm truyền thống và các khu vực đô thị mới.
Giai đoạn 1960 – 1962 và 1976 – 1981 chịu ảnh hưởng của chiến tranh, khi kế hoạch phát triển tạm dừng hoặc hạn chế. Tuy nhiên, sau năm 1975, với sự thống nhất đất nước, Hà Nội được xác định là trung tâm chính trị, hành chính, văn hóa, khoa học – kỹ thuật và kinh tế quốc gia. Quy hoạch tổng thể thời kỳ này, có sự tham gia của chuyên gia Liên Xô, đã định hướng phát triển phía Nam sông Hồng, xây dựng các trung tâm công nghiệp và mở rộng các khu dân cư cao tầng, thấp tầng.
Giai đoạn 1990 – 2011 chứng kiến những điều chỉnh quan trọng nhằm thích ứng với nền kinh tế thị trường, tăng cường công nghiệp hóa – hiện đại hóa và phát triển bền vững. Quy hoạch được điều chỉnh mở rộng các đô thị vệ tinh, kết nối hạ tầng giao thông, cải tạo quỹ đất nội thành, bảo tồn kiến trúc và di sản văn hóa. Đặc biệt, Quy hoạch chung Thủ đô năm 1998 và 2008 đã xác định Hà Nội là trung tâm lớn trong khu vực Đông Nam Á, với hướng phát triển chủ yếu về phía Tây, Bắc và các khu vực ven sông Hồng.
Giai đoạn 2011 đến nay đánh dấu bước tiến quan trọng trong xây dựng Hà Nội trở thành đô thị “Xanh – Văn hiến – Văn minh – Hiện đại”, với quy mô diện tích 3.344,7 km², dân số đến năm 2030 dự kiến đạt 9 – 9,2 triệu người, tỷ lệ đô thị hóa khoảng 65 – 68%. Quy hoạch hiện nay tập trung phát triển mô hình chùm đô thị gồm trung tâm và 5 đô thị vệ tinh, đồng thời bảo tồn không gian kiến trúc lịch sử, mở rộng giao thông và hạ tầng kỹ thuật, hướng tới một đô thị bền vững, năng động, có sức cạnh tranh cao trong nước và quốc tế.
Nhìn lại chặng đường 70 năm, Hà Nội đã từng bước phát triển từ một đô thị trung tâm nhỏ với vài nghìn ha sang một thủ đô hiện đại, văn minh, kết hợp giữa truyền thống và đổi mới. Thành công này phản ánh vai trò quan trọng của công tác quy hoạch đô thị – một quá trình khoa học, tích hợp đa ngành và có sự tham gia của cộng đồng, các chuyên gia trong và ngoài nước.
"Ông Đỗ Viết Chiến
Phó Chủ tịch Thường trực Hiệp hội BĐS Việt Nam
Nguyên Cục trưởng Cục Phát triển Đô thị - Bộ Xây dựng"
