Trong bối cảnh tốc độ đô thị hóa tại Việt Nam đang diễn ra mạnh mẽ, việc quy hoạch và phát triển hệ thống đô thị theo hướng bền vững, hiện đại và hiệu quả trở thành một yêu cầu cấp thiết. Theo Quy hoạch hệ thống đô thị và nông thôn Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn 2050, tỷ lệ đô thị hóa của cả nước sẽ đạt trên 50% vào năm 2030 và 70% vào năm 2050, cùng với sự hình thành từ 1.000 đến 1.200 đô thị. Điều này đặt ra áp lực rất lớn lên kết cấu hạ tầng, đặc biệt là hạ tầng giao thông, môi trường và chất lượng sống của người dân.
Trong thực tế, các đô thị lớn như Hà Nội và TP. Hồ Chí Minh đang đối mặt với hàng loạt thách thức: ùn tắc giao thông ngày càng nghiêm trọng, ô nhiễm môi trường gia tăng, quỹ đất hạn hẹp, mật độ dân cư cao và sự thiếu đồng bộ giữa phát triển đô thị và hệ thống giao thông công cộng. Từ yêu cầu cấp thiết đó, xu hướng phát triển đô thị theo mô hình TOD (Transit-Oriented Development – Phát triển đô thị theo định hướng giao thông công cộng) đã được nhiều quốc gia trên thế giới áp dụng thành công và trở thành một giải pháp chiến lược.
Nhằm trao đổi các cơ sở lý luận, kinh nghiệm quốc tế và thực tiễn triển khai mô hình TOD trong điều kiện Việt Nam, đặc biệt là tại Hà Nội, Hội thảo khoa học “Quy hoạch xây dựng đô thị hướng tới mô hình TOD” được tổ chức với sự tham gia của nhiều chuyên gia, nhà khoa học và đại biểu đến từ các viện nghiên cứu, cơ quan quản lý và tổ chức chuyên môn trong lĩnh vực quy hoạch – kiến trúc – xây dựng.
Tại hội thảo, các diễn giả đã trình bày nhiều tham luận giá trị, trong đó TS.KTS. Lê Chính Trực – Phó Viện trưởng Viện Quy hoạch Xây dựng Hà Nội – đã phân tích sâu sắc về cơ sở lý thuyết và xu hướng phát triển TOD trên thế giới, bao gồm nguyên tắc 8D, mô hình đô thị nén, vai trò của giao thông công cộng khối lượng lớn, cũng như kinh nghiệm từ Nhật Bản, châu Âu và các đô thị châu Á có điều kiện tương đồng với Việt Nam.
Hội thảo đồng thời đánh giá cơ hội và thách thức của Hà Nội trong quá trình triển khai mô hình TOD. Bên cạnh lợi thế về quỹ đất tại khu vực phát triển mới, hội thảo cũng chỉ rõ những khó khăn như thói quen sử dụng xe máy, hạn chế về vốn đầu tư, yêu cầu về đồng thuận xã hội, công tác tái cấu trúc đô thị và bảo tồn giá trị văn hóa – lịch sử tại khu vực nội đô. Các chuyên gia cũng đề xuất nhiều nhóm giải pháp: xây dựng cơ chế chính sách đặc thù, ưu tiên phát triển đường sắt đô thị, khai thác không gian ngầm, phát triển không gian đi bộ – xe đạp, tăng mật độ phát triển tại các khu vực quanh ga, và tích hợp hạ tầng kỹ thuật – hạ tầng xã hội đồng bộ.
Đặc biệt, mô hình TOD được xác định là chiến lược quan trọng để Hà Nội phát triển đô thị xanh, thông minh, giảm áp lực giao thông nội đô, phân bố lại dân cư, và tạo động lực cho các khu vực phát triển mới phía Đông vành đai 4, Bắc sông Hồng. TOD không chỉ giúp tối ưu hóa sử dụng đất, tăng hiệu quả kinh tế mà còn góp phần hình thành các cộng đồng đô thị văn minh, thân thiện và có bản sắc.
Hội thảo là dịp để các nhà quản lý, chuyên gia và nhà nghiên cứu cùng trao đổi, chia sẻ kinh nghiệm, tháo gỡ những vướng mắc trong quá trình triển khai thực tiễn, đồng thời đề xuất những giải pháp mang tính chiến lược nhằm hướng tới một hệ thống đô thị phát triển bền vững theo mô hình TOD tại Hà Nội nói riêng và Việt Nam nói chung.
"TS. KTS. Lê Chính Trực
Phó Viện trưởng Viện Quy hoạch Xây dựng Hà Nội"
