TOD trong phát triển Metro: Viễn cảnh toàn cầu – Định hướng mới cho đô thị bền vững tại Việt Nam
Tăng tốc phát triển đô thị gắn với giao thông công cộng hiện đại
Ngày 17 tháng 01 năm 2024, trong khuôn khổ chương trình hợp tác giữa Ủy ban Nhân dân TP. Hồ Chí Minh, Ban Quản lý Đường sắt Đô thị (MAUR) và Ngân hàng Thế giới (World Bank), hội thảo chuyên đề “TOD trong phát triển Metro: Viễn cảnh toàn cầu” đã diễn ra với sự tham dự của ông Shige Sakaki – Điều phối viên chương trình giao thông vận tải của Ngân hàng Thế giới tại Việt Nam.
Sự kiện tập trung trao đổi về mô hình phát triển đô thị định hướng giao thông công cộng (Transit-Oriented Development – TOD) – một xu hướng được xem là chìa khóa cho các đô thị hiện đại, xanh và hiệu quả trên thế giới.
TOD – Chiến lược quy hoạch đô thị hướng tới tương lai
Theo ông Shige Sakaki, TOD là chiến lược quy hoạch đô thị lấy giao thông công cộng làm trung tâm phát triển, giúp hình thành các khu dân cư sôi động, đa dạng chức năng và thân thiện với người đi bộ, xe đạp.
Mô hình này khuyến khích tập trung dân cư, việc làm và dịch vụ trong bán kính 5–10 phút đi bộ từ các nhà ga metro, đồng thời tạo ra không gian công cộng chất lượng cao và môi trường sống tiện nghi.
TOD không chỉ mang lại lợi ích về giao thông, mà còn giúp nâng cao giá trị đất đai, kích thích kinh tế đô thị và hạn chế sự phụ thuộc vào phương tiện cá nhân – từ đó giảm ùn tắc, giảm ô nhiễm và cải thiện chất lượng sống của người dân.
Khai thác giá trị gia tăng từ đất – LVC: Giải pháp tài chính cho hạ tầng đô thị
Một nội dung quan trọng khác được trình bày tại hội thảo là cơ chế “Thu hồi giá trị gia tăng từ đất” (Land Value Capture – LVC). Đây là chính sách cho phép Nhà nước và cộng đồng thu hồi phần giá trị tăng thêm của đất đai do các dự án đầu tư công (như metro, đường sá, hạ tầng đô thị) mang lại.
Nguồn thu này có thể được tái đầu tư vào hạ tầng và dịch vụ công, tạo ra vòng tuần hoàn tài chính bền vững cho phát triển đô thị.
Các công cụ phổ biến trong LVC bao gồm thuế tài sản, phí cải thiện hạ tầng, phát triển chung công – tư, tái điều chỉnh đất đai và bán quyền phát triển không gian. Khi kết hợp với mô hình TOD, LVC giúp tạo động lực tài chính mạnh mẽ để triển khai hệ thống metro và hạ tầng đô thị đồng bộ.
Cơ hội cho Việt Nam: “TOD – It’s now or never!”
Ông Shige Sakaki nhấn mạnh: “Đối với Việt Nam, thời điểm để triển khai TOD là ngay bây giờ.”
TP. Hồ Chí Minh và Hà Nội đang đứng trước cơ hội lịch sử để chuyển đổi mô hình phát triển đô thị – từ mở rộng theo chiều ngang sang phát triển tập trung, bền vững và gắn với giao thông công cộng.
Để làm được điều đó, cần có khung thể chế rõ ràng, chính sách thí điểm cho TOD, và cơ chế huy động khu vực tư nhân thông qua LVC. Đồng thời, việc lựa chọn tuyến metro thí điểm, tổ chức lực lượng liên ngành, và ban hành quy định hỗ trợ TOD là những bước đi cấp thiết để biến tầm nhìn này thành hiện thực.
Kết nối vì một đô thị xanh, đáng sống và thông minh
Hội thảo “TOD trong phát triển Metro: Viễn cảnh toàn cầu” không chỉ giới thiệu các kinh nghiệm quốc tế mà còn mở ra diễn đàn hợp tác giữa chính quyền, doanh nghiệp và các tổ chức tài chính quốc tế, hướng tới xây dựng mạng lưới metro đồng bộ, hiệu quả và có tính lan tỏa kinh tế – xã hội cao.
TOD sẽ là động lực mới giúp Việt Nam nói chung, và TP. Hồ Chí Minh nói riêng, tiến gần hơn tới mục tiêu thành phố thông minh, xanh và phát triển bền vững.
Nguồn: TOD trong phát triển Metro: Viễn cảnh toàn cầu
Tác giả: Ông Sakaki Shigeyuki
