Đây chính là động lực khuyến khích nhiều doanh nghiệp đầu tư chuyển đổi sản xuất loại vật liệu này. Tuy nhiên, để tăng thị phần tiêu thụ, việc thay đổi thói quen tiêu dùng chính là một mấu chốt quan trọng.
Ông Lê Văn Tới - Vụ trưởng Vụ Vật liệu xây dựng (Bộ Xây dựng) cho biết: Tại các nước phát triển, ngành công nghiệp này từ lâu đã chiếm trên 70% sản lượng vật liệu xây sản xuất hàng năm. Còn lại gần 30% vật liệu nung chủ yếu dùng cho mục đích trang trí và đó nhất định phải là những sản phẩm thực sự cao cấp. Trong khi đó, ở Việt Nam, vật liệu nung đang chiếm tới 90%, thị phần ít ỏi 10% còn lại dành cho vật liệu xây dựng không nung. Chênh lệch khoảng cánh này quá lớn và để xóa bỏ sự cách biệt này cần phải nỗ lực từ nhiều phía.
Một trong những nguyên nhân khiến vật liệu xây dựng không nung chịu “lép vế” là do tiêu chuẩn sản phẩm, quy phạm xây dựng, kết cấu kiến trúc và đơn giá xây dựng các loại vật liệu mới này chưa được ban hành đồng bộ, đầy đủ. Bởi vậy, các kiến trúc sư và cả đội ngũ tư vấn thiết kế xây dựng khó chỉ định thiết kế xây dựng loại gạch này cho công trình. Do đó, hầu hết các công trình sử dụng gạch không nung hiện nay đều do các nhà thiết kế nước ngoài tư vấn và chủ đầu tư nước ngoài yêu cầu.
Về phía người dân, việc sử dụng loại vật liệu này là những khái niệm hoàn toàn mới mẻ bởi trong tâm thức của họ chỉ biết đến loại gạch đỏ truyền thống. Trong khi công tác tuyên truyền chưa đạt hiệu quả như mong muốn thì vật liệu nung vẫn tiếp tục phát triển tràn lan. Mặc dù gạch nung xâm hại tới môi trường nhưng vì giá thành rẻ nên vẫn hấp dẫn người tiêu dùng. Không chỉ người dân mà nhiều doanh nghiệp xây dựng cũng thừa nhận về thói quen sử dụng vật liệu nung truyền thống, đồng thời chỉ ra sự chênh lệch về giá khiến người tiêu dùng không mấy “mặn mà” với dòng sản phẩm này.
Trước những băn khoăn về yếu tố giá liệu có phải là rào cản lớn trong cuộc đua song mã giữa vật liệu xây dựng không nung và gạch xây truyền thống, Tiến sỹ Trần Văn Huynh - Chủ tịch Hội Vật liệu xây dựng Việt Nam chia sẻ: Vài năm trước, một số doanh nghiệp đã nhập gạch bêtông khí về bán và nhận thấy thị trường trong nước có nhiều tiềm năng. Tuy nhiên, hiện nay, việc sử dụng vật liệu xây dựng không nung vẫn còn khá hạn chế là do lâu nay, dân ta vốn quen sử dụng gạch đất sét nung cỡ nhỏ, khi sử dụng gạch kích thước lớn với quy trình xây dựng yêu cầu chặt chẽ hơn khiến nhiều thợ e ngại vì đòi hỏi tay nghề phải thật chuẩn xác. Hiện giá thành vật liệu xây dựng không nung đắt hơn khoảng 50-60% so với vật liệu nung nên người dân và các chủ đầu tư khó chấp nhận.
Tuy nhiên, nếu tính toán kỹ lưỡng theo mét vuông tường xây thì có thể giá thành không chênh lệch là bao, do vữa xây, vữa trát ít hơn mà tốc độ xây nhanh hơn… vật liệu xây dựng không nung có độ bền vững cao, chất liệu nhẹ giúp giảm tải trọng của công trình, lại đẩy nhanh được tiến độ thi công và tiết kiệm vật liệu làm móng cũng như khung chịu lực.
Xét về hiệu quả kinh tế, khối lượng một viên gạch không nung nhẹ gấp từ sáu đến tám, thậm chí 10 lần viên gạch thủ công, nên việc xây dựng rất nhanh mà tải trọng công trình lại nhẹ, sẽ giúp giảm chi phí đáng kể. Mặt khác, vật liệu mới ra đời sẽ từng bước xoá bỏ cách sản xuất gạch thủ công đang thu hẹp hàng ngàn hécta đất mỗi năm và gây hư hại hoa màu. Phát triển vật liệu xây dựng không nung là vấn đề có tính chiến lược của cả ngành vật liệu góp phần phát triển công nghiệp bền vững, thân thiện với môi trường - Tiến sỹ Huynh khẳng định.
Hiện nay, thị trường trong nước có nhiều loại vật liệu xây dựng không nung như: gạch block bê tông (tận dụng đá mạt, đất đồi, cát, kết hợp với ximăng đúc thành viên); gạch bêtông khí, gạch bêtông bọt, đá chẻ… Lợi ích của công nghệ này đã rõ nhưng vẫn còn nhiều doanh nghiệp và cả địa phương chưa đánh giá đúng ý nghĩa của công nghệ mới, nên sản lượng vật liệu xây dựng không nung cung cấp cho thị trường còn khiêm tốn.
Toàn quốc hiện có 800 cơ sở sản xuất vật liệu xây dựng không nung với tổng công suất đạt khoảng 1.600 triệu viên/năm; trong đó, chỉ có 31 dây chuyền công suất vừa và lớn, đạt sản lượng 552 triệu viên/năm; số còn lại là các dây chuyền nhỏ và quy mô hộ gia đình đầu tư.
Phát triển vật liệu xây dựng không nung đang là xu thế chung của thế giới. Đưa công nghệ này vào cuộc sống là hoàn toàn phù hợp với chủ trương công nghiệp hóa. Mục tiêu của chương trình này là giảm thiểu những tác hại về môi trường, tiết kiệm quỹ đất tự nhiên (kể cả đất sản xuất nông nghiệp), nhưng quan trọng hơn là công nghệ sản xuất gạch ngói không nung sẽ tận dụng được các chất phế thải đổ ra môi trường, như: xỉ than của nhà máy nhiệt điện, phế thải của ngành luyện kim, khai khoáng.
Chính vì thế, từ năm 2011, Chính phủ yêu cầu khi thi công các tòa nhà từ 8 tầng trở lên sử dụng vốn ngân sách (trừ một số công trình đặc biệt) phải sử dụng ít nhất là 50% vật liệu nhẹ trong tổng số vật liệu đưa vào công trình. Về lâu dài, các công trình sử dụng những nguồn vốn khác cũng phải sử dụng vật liệu nhẹ. Bên cạnh đó, để thu hút các doanh nghiệp tham gia phát triển vật liệu xây dựng không nung, hiện các dự án chế tạo thiết bị, sản xuất vật liệu xây dựng không nung, gạch ximăng... đều được hưởng chính sách ưu đãi về thuế thu nhập, thuế nhập khẩu và ưu đãi khác như đối với dự án thuộc chương trình cơ khí trọng điểm.
Cụ thể như: các tổ chức và cá nhân đầu tư sản xuất dòng sản phẩm này hoặc chế tạo thiết bị phục vụ sản xuất sẽ được miễn tiền thuê đất, thuê mặt nước theo điều 14 Nghị định 142/2005/NĐ-CP của Chính phủ; được miễn, giảm tiền sử dụng đất theo Nghị định 44/2008/NĐ-CP; được hưởng ưu đãi thuế nhập khẩu thiết bị, thuế nhập khẩu nguyên liệu (có thời hạn)… kể cả ưu đãi vốn vay để đầu tư.
Bộ Xây dựng cho biết: Thời gian gần đây, các địa phương đã có nhiều động thái tích cực đẩy mạnh chương trình phát triển vật liệu xây dựng không nung Bộ Xây dựng đang tiếp tục cùng với ngành chức năng ban hành các giải pháp kỹ thuật hỗ trợ, hướng dẫn đào tạo nhân viên kỹ thuật để nhanh chóng đưa công nghệ mới này cuộc sống. Các loại vật liệu nhẹ, thân thiện với môi trường không chỉ đem lại nhiều lựa chọn phong phú cho người sử dụng mà còn góp phần hướng tới mục tiêu phát triển bền vững.
